برخورد احتیاط آمیز پاکستان با درخواست سعودی ها

پاکستان اعلام کرده در حمله عربستان به یمن، ریاض را همراهی نمی کند، اما در سطح سیاسی نمی تواند به انتقاد از عربستان به خاطر این اقدام نامشروع بپردازد و این گناه نابخشودنی را متوجه اسلام آباد می کند، همچنان که آنکارا نیز در این گناه شریک است.

ادامه این تحلیل در ادامه مطلب....

عربستان سعودی بعد از حمله خودسرانه به یمن، تلاش ویژه ای را به کار گرفته تا همراهی عملی پاکستان را درحمله به یمن به دست آورد. هفته قبل یک هیات عالی رتبه پاکستان متشکل از خواجه آصف وزیر دفاع و سرتاج عزیز، مشاور نخست وزیر این کشور در امور خارجی و امنیت ملی برای رایزنی با مقامات عالی سعودی در خصوص یمن، عازم ریاض شد.

وزیر دفاع پاکستان پیش از ترک اسلام آباد به مقصد ریاض گفت: در صورتی که خطری تمامیت ارضی و حاکمیت ملی عربستان را تهدید کند، پاکستان هرگونه اقدام لازم را برای حمایت از عربستان انجام خواهد داد. علاوه بر خواجه آصف و سرتاج عزیز، تعدادی از فرماندهان و مقامات عالی نظامی پاکستان از جمله فرماندهان ارشدی از نیروهای دریایی و هوایی ارتش پاکستان نیز همراه این هیات به ریاض سفر کردند. وزیر دفاع پاکستان همچنین اظهار داشت: اسلام آباد خواستار پایان یافتن تنش‌ها در جهان اسلام است.

نخست وزیرپاکستان، روز قبل از این، در جلسه ای که با حضور ژنرال راحیل شریف، فرمانده ارتش، خواجه آصف وزیر دفاع، سرتاج عزیز، مشاور نخست وزیر در امور خارجه و امنیت ملی، سهیل امان، فرمانده نیروی هوایی ارتش و اسحاق دار، وزیر اقتصاد پاکستان در اسلام آباد برگزار شد، تاکید کرد که پاکستان همچنان به حمایت از عربستان سعودی متعهد است.

نخست وزیرپاکستان در این جلسه که با تعدادی از مقامات عالی این کشور ازجمله فرمانده ارتش با موضوع بررسی تحولات غرب آسیا برگزار شد، باردیگر تاکید کرد که اسلام آباد ازحاکمیت ملی و تمامیت ارضی عربستان سعودی دفاع می کند.

دراین جلسه تاکید شد که پاکستان همچنان خود را نسبت به نقش آفرینی و تلاش در جهت آرام کردن اوضاع خاورمیانه متعهد می داند و قرار است نخست وزیر پاکستان با هدف فراهم کردن زمینه حل و فصل بحران در این منطقه و تقویت صلح و ثبات جهان اسلام، با سران کشورهای دوست پاکستان در منطقه تماس برقرار کند. در این جلسه عنوان شد پاکستان از سازمان ملل، سازمان همکاری های اسلامی و جامعه بین المللی می خواهد تا نقشی سازنده در یافتن راه حل سیاسی برای بحران یمن بیابند.

نخست وزیر پاکستان درسفر روز جمعه به ترکیه براین موضع نیزتصریح کرد. نواز شریف در جریان سفری یک روزه به آنکارا، با «احمد داوداوغلو» نخست وزیر و «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه درخصوص مساله یمن گفتگو کرد. وی پس از دیدار با همتای ترکیه‌ای خود اعلام کرد این دو کشور برای حمایت کامل از عربستان سعودی آماده‌اند.

نواز شریف عربستان سعودی را یکی از دوستان نزدیک کشورهای ترکیه و پاکستان عنوان کرد و اظهار کرد: ما موافقیم که در زمان‌های نیاز در کنار عربستان بمانیم و توافق کردیم تمامی حمایت‌های لازم در دفاع از حاکمیت ملی و تمامیت ارضی ریاض را به این کشور ارائه دهیم.نخست ‌وزیر ترکیه هم گفت که دو کشور درباره بحران ایجاد شده در نظر دیدگاه‌های یکسان دارند.

منظور از دیدگاه یکسان، موافقت ترکیه و پاکستان با تجاوز نامشروع عربستان به یمن است؛ موافقتی که اردوغان و نواز شریف را در این تجاوز گناهکار جلوه می دهد. با این حال آخرین موضع پاکستان در این باره که چند روز قبل اعلام شد، امید سعودی ها در زمینه مشارکت پاکستان در جنگ علیه یمن را از بین می برد.

خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان، این کشور با اشاره به درخواست عربستان مبنی بر همکاری با ریاض درخصوص بحران یمن گفت:هرگونه تصمیم در زمینه همکاری یا عدم همکاری با ائتلاف نظامی عربستان در پارلمان پاکستان گرفته خواهد شد. وی اذعان کرد: در حال حاضر 1000 نیروی امنیتی پاکستان در عربستان حضور دارند، اما تاکنون در جنگ یمن شرکت نکرده‌اند.

آصف اعلام کرد: اجلاس مشترک پارلمان پاکستان درخصوص بحران یمن در 17 فروردین سال جاری شمسی برگزارخواهد شد که با شرکت همه احزاب این کشور درمورد موضع پاکستان درمورد اوضاع یمن تصمیم‌گیری خواهد شد.

وزیر دفاع پاکستان با رد همه اخبار ضد ونقیض درمورد تصمیم دولت پاکستان مبنی براعزام نیرو به ریاض، گفت: اگر چه عربستان بارها درخواست اعزام نیرو به کشورش برای پیوستن به ائتلاف نظامی علیه یمن را به دولت پاکستان ارائه کرده اما تصمیم‌گیری در این زمینه تنها توسط پارلمان این کشور انجام خواهد شد.

خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان پیش از این نیز ضمن تکذیب گزارش‌های برخی از رسانه‌های غربی و عربی مبنی بر اعزام نیروی نظامی به عربستان سعودی اعلام کرده بود که اسلام‌آباد هنوز هیچ تصمیمی در خصوص اعزام نیروی نظامی به عربستان نگرفته‌ و به ائتلاف نظامی  سعودی_ آمریکایی نیز ملحق نخواهد شد.

درهمین زمینه «طارق فاطمی» مشاور مخصوص نخست‌وزیر پاکستان در سیاست خارجی نیز گزارش‌های رسانه‌های غربی در مورد شرکت جنگنده‌های پاکستانی درحملات هوایی علیه یمن را تکذیب کرد.این مقام ارشد پاکستانی گفته بود که تاکنون هیچ جنگنده پاکستانی از آسمان این کشور خارج نشده است.
 
چرایی توقع عربستان از پاکستان

عربستان سعودی همواره به پاکستان نگاه راهبردی داشته و پاکستان نیز متقابلا سعی کرده است طی سال های گذشته از ظرفیت ها و پتانسیل های عربستان بهره‌برداری کند. اگرنگاهی به پیشینه روابط این دو کشور بیندازیم مشاهده می کنیم که عربستان جزو اولین کشورهایی بود که پاکستان را به رسمیت شناخت و در جنگ 1971 پاکستان و هند که بنگلادش از پاکستان جدا شد، عربستان مخالف این جدایی بود و در سال 1998 در دوره نخست وزیری نواز شریف انفجارهای اتمی به آگاهی عربستان رسیده بود و به همین دلیل عربستان نیز در مقابل تحریم ها علیه پاکستان، کمک های مالی و اقتصادی کرد. همچنین در مقاطع مختلف بویژه در زمان حمله ارتش سرخ شوروی سابق به افغانستان، ریاض ضمن حمایت از مجاهدین افغانستان در راستای مواضع پاکستان، کمک های مالی هنگفتی به طور پیدا و پنهان به جهادی ها کرد و از همان زمان زمینه های حمایت و ایجاد مدارس دینی افراطی در پاکستان فراهم شد.

در واقع از اواخر دهه هشتاد میلادی به دلیل همسویی اهداف و مواضع پاکستان و عربستان، تاثیرگذاری آموزه های افراطی‌گری و وهابیت در جنوب آسیا و به ویژه پاکستان افزایش یافت و ادامه چنین روندی موجب شد تا امارت اسلامی طالبان با سیاست‌های هماهنگ آمریکا، انگلیس، پاکستان و عربستان سعودی جهت مقابله با نفوذ و تاثیرات انقلاب اسلامی ایران به وجود آید.

از این زمان به بعد بود که شکل گیری روابط راهبردی پاکستان و عربستان پایه ریزی شد. هرچند طی چند سال اخیر به دلیل آگاهی مردم پاکستان، نسبت به سیاست های ریاض در حمایت از افراط گرایی و گروه های تروریستی، بدبینی و حتی نفرت به عربستان در پاکستان در حال افزایش است، اما با این حال، عربستان به دلیل ارائه کمک های مالی و اقتصادی توانسته روابط راهبردی با پاکستان برقرار کند و در دولت نواز شریف، ارتش پاکستان و احزاب و گروه های سیاسی و مذهبی نفوذ کند.

واضح است که نواز شریف به مدت ده سال پس از کودتای ژنرال پرویز مشرف در 1999، مورد حمایت عربستان سعودی بوده و حزب مسلم لیگ، شاخه نواز همواره مورد حمایت مالی و معنوی ریاض بوده است. با روی کار آمدن دوباره نواز شریف و پیروزی حزب وی در انتخابات پارلمانی پاکستان روابط و سفرهای متقابل دو کشور افزایش یافت. هر چند این تعاملات در دوره حاکمیت حزب مردم و آصف علی زرداری نیز در سطح مطلوبی بود.

در واقع کمک های مالی و ارایه انرژی ارزان، ارز آوری شاغلین پاکستانی در عربستان و حتی کشورهای حوزه خلیج فارس، حمایت عربستان سعودی از مواضع پاکستان در حوزه هند، افغانستان و ... موجب شده است تا پاکستان در تحولات اخیر غرب آسیا به ویژه سوریه، عراق و یمن از مواضع عربستان سعودی حمایت کند که عمدتا جنبه تاکتیکی دارد. البته در چنین شرایطی همواره سیاست پاکستان از ویژگی دوگانه و مبهمی نیز برخوردار است و اظهارات ضد و نقیضی توسط مقامات اسلام آباد اتخاذ می شود که قابل تأمل و بررسی است.

چنین وضعیتی عربستان را واداشته تا همراهی پاکستان در حمله به یمن را انتظار داشته باشد، اما مقامات پاکستانی تصمیم گیری در این باره را به پارلمان این کشور ارجاع داده اند. عربستان سعودی رسما از پاکستان خواسته است تا ریاض را در حمله نظامی به یمن همراهی کند، اما پاکستان اعلام کرده است که فعلا چنین تصمیمی ندارد، هر چند که خود را متعهد به دفاع از تمامیت ارضی عربستان و ثبات جهان اسلام می داند. این در حالی است که بسیاری از احزاب و شخصیت های سیاسی، علمی و دانشگاهی و همچنین اکثریت مردم پاکستان مخالف ملحق شدن این کشور به ائتلاف ضد یمن عربستان سعودی هستند.

طبق نظرسنجی های انجام شده از سوی معتبرترین رسانه های پاکستان، بیش از 70 درصد مردم این کشور مخالف دخالت پاکستان در امور یمن هستند و معتقدند که بهتر است پاکستان نیرو و توان خود را برای حل مسایل و مشکلات داخلی این کشور، از جمله تروریسم و مشکلات اقتصادی و زیرساختی صرف کند.

با توجه به مطالب گفته شده و مواضع اخیر مقامات پاکستان، اسلام آباد نمی خواهد در جنگی شرکت کند که هیچ دستاوردی دست کم برای پاکستان ندارد، با این وجود این کشور برای جلب کمک های اقتصادی و غلبه بر بحران انرژی و از همه مهم تر توجه به نقش عربستان در تحولات پاکستان و افغانستان، به ویژه موضوع مذاکرات صلح با طالبان به نوعی منافع مادی و سیاسی خود را در همراهی با عربستان، به معنای عدم انتقاد شدید از حمله عربستان به یمن، جستجو می کند، یعنی هرچند پاکستان اعلام کرده در حمله عربستان به یمن، ریاض را همراهی نمی کند، اما در سطح سیاسی نمی تواند به انتقاد از عربستان به خاطر این اقدام نامشروع بپردازد و این گناه نابخشودنی را متوجه اسلام آباد می کند، همچنان که آنکارا نیز در این گناه شریک است.

در واقع اشتباه دریافت کمک های مالی از عربستان توسط پاکستان در سال های قبل، اکنون اسلام آباد را در قبال انتظار ریاض برای کمک دچار مشکل کرده است و البته آن اشتباه را نمی توان با اشتباه دیگری، یعنی همراهی با ریاض در حمله به یمن، جبران کرد. این موضوع می تواند سبب واکنش های تند مردم پاکستان به دولت نواز شریف شود و اوضاع داخلی پاکستان را با چالش جدی مواجه کند.